زعفران گیاهی با ارزش است که افزون بر طعم و عطر فوق‌العاده، خاصیت‌های بسیار زیادی هم برای سلامتی بدن دارد. خواص زعفران دم کرده در طب سنتی، درمان‌های خانگی و داروهای باستانی به علت فواید بی‌شمار آن بر سلامتی زیاد است. خوشبختانه در طبخ غذاهای سنتی ایرانی از زعفران استفاده می‌شود؛ بنابراین همه ما تا حدودی از خواص کم‌نظیر زعفران بهره‌مند اطلاع داریم.

بااین‌حال یادگیری صحیح روش دم کردن زعفران می‌تواند به حفظ کیفیت و تأثیر زعفران بر سلامتی کمک زیادی کند. این گیاه که به‌عنوان نوعی ادویه شناخته می‌‌شود که به‌راحتی می‌‌تواند هر نوع غذا و شیرینی را به‌شدت خوش‌طعم و خوش‌عطر کند. زعفران در کنار عطر دل‌انگیز و طعم خود خواص بسیار زیادی دارد. به‌طوری‌که حتی می‌تواند عملکرد سیستم ایمنی بدن، سلامت روان و چندین بیماری را بهبود بخشد و بسیار انرژی‌بخش باشد.

آشنایی با زعفران طلای سرخ

زعفران ادویه‌ای از گل Crocus sativus از خانواده زنبق است. زعفران از کلاله سبک و نخ مانند در خود گل به دست می‌آید. ادویه‌ای است که منشأ آن آسیاست و به‌عنوان گیاهی شفابخش و تقویت‌کننده بدن سابقه طولانی دارد.

زعفران یکی از محصولات کشاورزی است که به علت رنگ و طعم خاصی که دارد به‌عنوان چاشنی و ادویه‌ در آشپزی به‌کار می‌رود. یکی از عوامل مهم در کیفیت این محصول استفاده از بهترین روش های خشک کردن زعفران است. مقدار طعم و رنگی که این گیاه به غذا می‌دهد به روش دم کردن زعفران بستگی دارد. خاصیت دارویی زعفران به دلیل وجود دو ماده کروسین و سافرانا است. همچنین از این گیاه در صنایع پزشکی نیز استفاده می‌کنند.

یکی از گران‌ترین ادویه‌های جهان زعفران است که به‌عنوان طلای سرخ نیز از آن یاد می‌شود. یکی از مهم‌ترین دلایل گران‌بودن زعفران کمیاب‌بودن این گیاه در جهان است. زعفران در فرهنگ کشور ما ایران، از جایگاه بسیار باارزش و ویژه‌ای برخوردار است. مردم از زعفران به‌عنوان طعم‌دهنده، رنگ‌دهنده و همچنین از خواص زعفران دم کرده به‌عنوان یک داروی شفابخش برای سلامتی طی هزاران سال استفاده کرده‌اند.

خواص زعفران دم کردهخواص زعفران دم کرده

طبع زعفران از دیدگاه طب سنتی گرم و خشک است. همین طبع گرم آن یک امتیاز خاص به این گیاه مغذی می‌دهد. زعفران این ادویه باارزش حاوی مقدار زیادی آنتی‌اکسیدان است. خواص زعفران دم کرده با بهبود سلامتی از جمله بهبود خلق‌وخوی، میل جنسی و عملکرد جنسی، کاهش علائم PMS و افزایش کاهش وزن مرتبط است. همچنین طبیعت گرم و خشک آن به کاهش اضطراب، استرس، ناراحتی و افسردگی کمک شایانی می‌کند. در ادامه به مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:

1. کاهش قند خون و کاهش بیماری‌های قلبی

تأثیر زعفران بر سلامتی روشن است؛ زیرا خاصیت آنتی‌اکسیدانی زعفران موجب کاهش کلسترول خون می‌شود و از گرفتگی رگ‌های خونی و شریان‌ها جلوگیری می‌کند. اگر نسبت به روش های دم کردن زعفران اطلاعات لازم را داشته باشید، زعفران قند خون را کاهش می‌دهد و حساسیت به انسولین را افزایش می‌دهد.

2. بهبود حافظه در بزرگسالان و بهبود بینایی

در بزرگسالان مبتلا به آلزایمر ممکن است خاصیت آنتی‌اکسیدانی زعفران منجر به افزایش شناخت شود. به نظر می‌رسد خواص زعفران دم کرده بینایی را در بزرگسالان مبتلا به انحطاط ماکولا ((AMD بهبود می‌دهد و در برابر آسیب‌های رادیکال آزاد ایمن می‌کند.

3. کاهش اشتها و کاهش وزن

یک عادت معمول که احتمال دارد باعث افزایش وزن ناخواسته شود، خوردن میان‌وعده است. تحقیقات نشان داده است، خواص زعفران دم کرده با مهار اشتها به جلوگیری از افزایش وزن کمک می‌کند. یک مطالعه هشت‌هفته‌ای روی زنانی که از روش دم کردن زعفران استفاده کردند نشان داد آن‌ها به طور چشمگیری احساس سیری می‌کنند و نسبت به زنان گروه دارویی وزن بیشتری کم می‌کنند. در یک مطالعه‌ی دیگری، کاهش قابل‌توجهی در شاخص توده بدنی ((BMI اشتها، دور کمر و کل توده چربی نشان داده شد.

بااین‌وجود، دانشمندان مطمئن نیستند که خواص زعفران دم کرده چگونه باعث کاهش اشتها و کاهش وزن می‌شود. یک نظریه این است که زعفران با بالابردن روحیه شما به نوبه خود باعث کاهش میل شما به میان‌وعده می‌شود.

4. خاصیت ضد سرطان

زعفران دارای آنتی‌اکسیدان بالایی است که رادیکال‌های آزاد مضر را خنثی می‌کند. بیماری‌های مزمن مانند سرطان با آسیب رادیکال آزاد در ارتباط است. مطالعه روی زعفران و ترکیبات آن نشان داده است که این ماده به طور انتخابی سلول‌های سرطانی روده بزرگ را نابود یا رشد آن‌ها را متوقف می‌کند و سلول‌های طبیعی را بی‌اثر می‌گذارد. این عملکرد همچنین در مغز استخوان، پوست، ریه، سینه، پروستات، دهانه رحم و دیگر سلول سرطانی نیز اعمال می‌شود.

5. بهبود روحیه و کاهش افسردگی

زعفران به ادویه آفتاب شهرت دارد. این لقب تنها به دلیل رنگ مشخص آن نیست؛ بلکه به دلیل این است که می‌تواند به بهبود روحیه شما کمک کند. بررسی‌ها نشان داده است که خواص زعفران دم کرده در بهبود علائم افسردگی خفیف تا متوسط ​​مؤثرتر است. ازاین‌گذشته، سایر افراد اثرات جانبی زعفران را تجربه کرده‌اند. علاوه بر این، گلبرگ‌های نخی زعفران در درمان افسردگی خفیف تا متوسط ​​کارایی دارند.

با وجود امیدوارکننده بودن این داده‌ها، مطالعات طولانی‌تر با مشارکت‌کنندگان بیشتری نیاز است تا بتوان زعفران را به‌عنوان درمانی برای افسردگی معرفی کرد. علاوه بر این، مطالعات نشان داده است که کروسین به‌عنوان آنتی اکسیدان اصلی زعفران احتمال دارد حساسیت سلول‌های سرطانی را نسبت به داروهای شیمی‌درمانی بالاتر ببرد. با وجود تحقیقات امیدوارکننده، اثرات ضد سرطانی زعفران در انسان ضعیف است و تحقیقات بیشتری نیاز دارد.

6. خاصیت آنتی‌ اکسیدان قوی

زعفران حاوی انواع زیادی ترکیبات گیاهی است که به‌عنوان آنتی‌اکسیدان‌ها عمل می‌کنند. مولکول‌هایی هستند که سلول‌های شما را در برابر رادیکال‌های آزاد و استرس ایمن می‌کنند. آنتی‌اکسیدان‌های زعفران کروسین، کروستین، سافرانال و کائمپرفرول هستند. رنگ‌دانه‌های کاروتنوئیدی و عامل رنگ قرمز کروسین و کروستین هستند. هر دو ترکیب ممکن است به کاهش وزن، کاهش اشتها، کاهش افسردگی، بهبود التهاب و محافظت از سلول‌های مغزی در برابر صدمات پیش‌رونده کمک کنند.

طعم و عطر خاص این گیاه به دلیل وجود سافرانال زعفران است. این ماده می‌تواند به حافظه، توانایی یادگیری، بهبود خلق‌وخو و همچنین محافظت از سلول‌های مغزی در برابر استرس اکسیداتیو کمک کند. درنهایت، کائمپرفول موجود در گلبرگ‌های گل زعفران است. این ماده با فواید سلامتی مانند خاصیت ضدسرطان، کاهش التهاب و فعالیت ضدافسردگی ارتباط دارد.

7. خواص زعفران دم کرده؛ کاهش علائم PMS

سندرم قبل از قاعدگی (PMS) که قبل از شروع دوره قاعدگی اتفاق می‌افتد، اصطلاحی است که علائم عاطفی، روانی و جسمی را نشان می‌دهد. مطالعات نشان می‌دهد یکی از خواص زعفران دم کرده کمک به بهبود علائم PMSاست. در زنان 20-45 ساله، روزانه مصرف 30 میلی گرم زعفران در بهبود علائم PMS مانند درد، هوس، تحریک پذیری و سردرد از دارو مؤثرتر است. مطالعه دیگری نشان داد که 20 دقیقه بوی ساده زعفران موجب کاهش علائم PMS مثل کاهش سطح هورمون استرس کورتیزول و اضطراب می‌شود.

8. تقویت میل جنسی

فرودیزیاک مواد غذایی یا مکمل‌هایی هستند که باعث بهبود و تقویت میل جنسی می‌شوند. مطالعات نشان داده است كه زعفران دارای خاصیت آفرودیزیاک است خصوصاً برای کسانی كه داروهای ضدافسردگی مصرف می‌کنند. به‌عنوان‌مثال، مصرف روزانه 30 میلی‌گرم زعفران در یک ماه، عملکرد نعوظ را در مردان با اختلال نعوظ، بیشتر از یک داروی شیمیایی درمان کرده است.

علاوه بر این، بررسی شش مطالعه نشان داد که خواص زعفران دم کرده میل جنسی، عملکرد نعوظ و رضایت کلی را بهبود می‌بخشد. در خانم‌هایی که به دلیل مصرف داروهای ضدافسردگی میل جنسی کم دارند، مصرف 30 میلی‌گرم زعفران روزانه در طی یک ماه، کاهش درد ناشی از رابطه جنسی و افزایش میل جنسی را در مقایسه با داروها، در پی خواهد داشت.

بهترین روش دم کردن زعفران

تأثیرگذاری زعفران در طعم و رنگ غذا به روش دم‌کردن زعفران بستگی دارد. برخی از افراد آن را با آب جوش برخی دیگر این گیاه را همراه با یخ دم می‌کنند. در ادامه به توضیح این روش‌ها می‌پردازیم:

روش دم کردن زعفران با آب جوش: این روش در ایران از قدیم‌الایام تا به امروز استفاده ‌شده است. در این روش رنگ‌دهی زعفران بسیار سریع اتفاق می‌افتد و زمان زیادی طول نمی‌کشد. در دم‌کردن زعفران با آب‌جوش زعفران آسیاب شده را درون یک ظرف دارای درب می‌ریزیم و به آن آب جوش اضافه می‌کنیم. تقریباً برای یک قاشق چای‌خوری زعفران، نصف فنجان آب جوش مناسب است. سپس، در ظرف را گذاشته و آن را روی حرارت غیرمستقیم روی کتری، سماور یا روی بخاری می‌گذاریم و ۲۰ دقیقه صبر می‌کنیم تا رنگ خود را به‌خوبی پس دهد.

روش دم کردن زعفران با یخ: زعفران با یخ بهترین روش دم کردن زعفران است که یکی از روش‌های مدرن به‌حساب می‌آید. زعفران در این روش رنگ بیشتری آزاد می‌کند؛ اما مدت زمانی که طول می‌کشد تا رنگ زعفران آزاد شود بیشتر است. در این روش با آسیاب کردن و ساییدن زعفران ابتدا به‌خوبی آن را پودر کنید و در یک ظرف بریزید.

سپس چند قالب یخ روی آن بیندازید و صبر کنید تا در دمای اتاق به‌خوبی آب شود.

برای یک قاشق چای‌خوری پودر زعفران دوتکه یخ کافی است. توجه کنید در یک روز نباید بیش از ۵ گرم زعفران وارد بدن شود؛ زیرا باعث مرگ می‌شود.